جوجه کشی

عوامل موثر بر نطفه داری

عواملى که در میزان نطفه دارى مؤثر هستند چند دسته مى باشد که به ترتیب عبارت است از:

عوامل مربوط به خروس

سن خروس
استفاده از خروس هاى زیاد جوان و یا زیاد مسن درصد نطفه دار بودن تخم مرغ گله را پائین مى آورد. این امر بستگى به نژاد، وضع تغذیه، محیط جغرافیائى و فصل دارد.
در نژادهاى سبک تخمى مانند لکهورن بیضتین خروس ها در ۴-۵ ماهگى شروع به ترشح اسپرم مى نمایند. در نژادهاى سنگین در حدود ۶-۷ ماهگى اسپرم تولید مى شود.
در سال اول قدرت بارور کردن در خروس ها اگر خوب تغذیه شوند مناسب است ولى به مرور خاصیت کم مى شود به طورى که درصد بارورى به طور محسوسى در سال دوم کاهش مى یابد. در آب و هواى گرم گاهى خروس ها بعد از ۶ ماه که براى جفتگیرى از آنها استفاده شد خاصیت بارور کردن خود را از دست مى دهند از این رو در نقاط گرمسیر بهتر است بعد از ۶-۸ ماه که از خروس در گله استفاده شد آنها را جمع آورى و خروس هاى جوان تر را جانشین آنها ساخت در مناطق معتدل و سردسیر تا یک سال مى توان از خروس در گله استفاده نمود.
به طور کلى ثابت شده است که خروس هاى جوان به آسانى مى توانند درصد نطفه دارى و جوجه درآورى را در گله بالا ببرند. اگر برروى خروس آزمایشات ژنتیکى و پروژنى تشت (Progenytest) انجام مى شود باید تا هنگامى که ارزش خود را از نظر بارور کردن حفظ کرده است در گله مورد استفاده قرار گیرد.

وضع سلامت و تغذیه
هرچه خروس سالم تر و سرحال تر و شرایط جسمى او بهتر باشد خاصیت نطفه دارى در گله بالاتر است.
خروس هائى که دچار کمبود ویتامینى به خصوص ویتامین هاى A و E هستند و جیره غذائى آنها از نظر پروتئین فقیر است به سرعت خاصیت بارور کردن خود را کاهش مى دهند.
از این رو براى اینکه درصد نطفه دراى در گله بالا رود باید از خروس هائى استفاده نمود که از نظر ظاهر و فعالیت و سلامت کاملاً قابل توجه باشند.

فصل
بسته به فصل و شرایط جوى تغییراتى در تولید اسپرم خروس ها به وجود مى آید. هواى سرد اغلب سبب پائین آمدن خاصیت بارورى در خروس ها مى شود هواى گرم نیز همین اثر را دارد. در فصل گرم به خصوص در نقاط گرمسیر تمایلات جنسى خروس ها کاهش مى یابد و به جفت گیرى رغبتى نشان نمى دهند. از این رو درصد نطفه دارى در گله به طور محسوسى کاهش مى یابد.
در نقاط گرم توصیه شده است که در تابستان براى جمع آورى تخم مرغ جوجه کشى در صورت اجبار تعداد خروس ها را باید اضافه نمود. در مناطقى که داراى هواى سرد است، اغلب در زمستان ها تاج و ریش خروس هاى نژاد لکهورن یخ مى زند و این سبب کم شدن فعالیت جنسى خروس ها مى گردد.
براى جلوگیرى از این امر اغلب در نقاط سردسیر تاج خروس ها را قطع مى کنند. در گله هائى که براى جوجه کشى نگاهدارى مى شود باید از نظر جایگاه پیش بینى لازم را مراعات کرد تا تغییرات حرارتى تأثیر در خروس ها و مرغ ها نداشته باشد. نور و روشنائى نیز در تولید اسپرم مؤثر است.
بدین ترتیب که سبب تحریک غده هیپوفیز مى شود و آن را وادار به ترشح هورمون مى نماید این هورمون ها در روى بیضه ها اثر مى کند و سبب افزایش ترشح آنها مى گردد.

اثر توراث
تنها عوامل محیطى در چگونگى تولید اسپرم مؤثر نیست بلکه عوامل توراثى و ژنتیکى نیز در آن تأثیر دارند. مثلاً در بعضى از نژادها بارورى خروس ها پائین تر از برخى دیگر است. در نژاد کورنیش این موضوع به روشنى دیده مى شود. خروس هاى این نژاد به مناسبت سنگینى جثه کمتر مثل به جفتگیرى دارند و تمایلات جنسى آنها بسیار کم است و براى رفع این اشکال در مزارع تجارتى از روش تلقیح مصنوعى براى بارور کردن مرغ ها استفاده مى شود. معمولاً در این گونه نژادها تعداد مرغى که در اختیار هر خروس مى گذارند بسیار کم است مثلاً در نژاد کورنیش به ازاء هر ۳-۵ مرغ یک خروس در نظر مى گیرند.

عوامل مربوط به مرغ

سن مرغ
خاصیت نطفه دارى در مرغ ها تابع سن است. مرغ هاى خیلى جوان و مرغ هاى خیلى مسن اغلب خاصیت نطفه دارى آنها کم است و موضوع سن بسته به نژاد فرق مى کند.
نژادهاى سبک مانند لکهورن در سنین پائین تر و نژادهاى سنگین در سنین بالا به حداکثر خاصیت بارورى خود مى رسند.
مقدار تولیدهرچقدر مقدار تولید در یک مرغ بیشتر باشد میزان نطفه دارى تخم مرغ نیز بالاتر است. علت این امر نیز کاملاً روشن است زیرا مرغى که از نظر تولید در وضعیت مناسبى قرار دارد نشانه آن است که اعمال فیزیولوژیکى بدن او به خوبى انجام مى گیرد. از این رو از نظر تمایلات جنسى در شرایط خوبى قرار داشته و مى تواند به آسانى تولید مقدار کافى تخم مرغ نطفه دار بنماید. میزان نطفه دارى در مرغ به اندازه تخم مرغ نیز ارتباط دارد. مرغ هائى که تازه به تخم مى آیند اندازه تخم مرغ آنها کوچک، میزان نطفه دارى تخم مرغ نیز پائین مى باشد. اندازه تخم مرغ در تابستان و روزهاى گرم نیز کاهش مى یابد و با درنظر گرفتن اینکه در تابستان درصد نطفه دارى کاهش مى یابد کوچکى تخم مرغ تابستان را مى توان یکى از دلایل این کاهش دانست.