جوجه کشی

اقتصاد پرورش کبوتر (گوشتی)

کبوتر پرنده ای است با نام علمی  (COLUMBA) و با نام انگلیسی Pigeon که از تلاقی چندین زیر گونه به وجود آمده است، کبوتر در رده بندی علمی، در راسته Colmbi form و در خانواده Columbidae قرار دارد. این پرنده زیبا در رنگ های متفاوت دیده می شود. معمولا نر و ماده آن از لحاظ ظاهر هیچ تفاوتی با هم ندارند اما جنس نر، با جثه ای  بزرگ تر و وزنی بیشتر ، متمایز است . البته راه های دیگری همچون شکل سر و نیز صدای مخصوص برای تشخیص نر و ماده این پرنده از یکدیگر وجود دارد. این پرنده اهلی و حلال گوشت است که با انسان بسیار مأنوس می باشد ،‌ زمان اهلی شدن این پرنده مشخص نیست اما اطلاعات و شواهد موجود نشان می دهد که منشاء کبوتر اهلی یا خانگی ، کبوترهای وحشی هستند که ما در ایران به آنها کبوتر چاهی می گوییم.

اهداف پرورش کبوتر 
۱- کبوتر گوشتی: به خاطر استفاده از گوشت و پر و کود حیوان که درباره گوشت کبوتر، بیشتر توضیح خواهیم داد. معمولا رنگ این نوع کبوتر سفید بوده و از نظر جثه درشت می باشد و منشاء اصلی آن استرالیاست و بسیار تخم گذار هستند و از نمونه می توان به نژادهای زیر اشاره کرد.

الف) کبوتر خانگی غول پیکر (GIAN HOMER)
این نژاد از بهترین نژادهای گوشتی است. وزن کبوتر نر، بالغ بر ۹۰۰ گرم و ماده، بالغ بر ۷۰۰ گرم و وزن هر جفت جوجه ۹۵۰ تا ۱۳۵۰ گرم است. این نژاد سالی ۸ تا ۱۲ جفت جوجه می دهد. متداول ترین رنگ، مربوط به گونه ای است که رنگ سر و دو طرف بال، آبی تیره و باقی اجزای بدن، سفید است. این نژاد به نژاد چاهی شبیه است و سرش بدون کاکل و پاهایش بدون پر است و یکی دیگر از ویژگی های ممتاز این نژاد بارور بودن و از پرنسل ترین کبوترهاست.
ب) کبوتر درشت کوتوله (GIANT RUNTS)
این نژاد، سنگین وزن ترین کبوتر است، وزن پرنده بالغ آن در حدود ۵/۱ کیلوگرم است و رنگ های متفاوتی دارد که بیشتر به رنگ سفید است. این نژاد سالیانه، ۴ تا ۶ جفت جوجه می دهد و وزن هر جفت جوجه آن ۵/۱ تا ۲ کیلوگرم است. این نژاد بدنی کشیده و سینه ای عمیق و قدی کوتاه و پاهایی کوچک و نیرومند دارد.
ب) کبوتر مودنا (MODENA PIGEON)
این نژاد، از نژادهای گوشتی است. اندام این نوع کبوتر درشت بوده و از لحاظ شکل خارجی به مرغ شبیه است. پاهایش بدون پر بوده و همیشه دم خود را به سوی بالا نگه می دارد، زاد و ولد آن خوب بوده و در اروپا برای تولید گوشت مورد استفاده قرار می گیرد. منشاء این نژاد قاره اروپا و مخصوصا کشور ایتالیا است و مودنا در حقیقت نام یکی از شهرهای ایتالیا می باشد.

۲ـ کبوتر پروازی: که نخستین بار آن را به منظور رسانیدن پیام از نقطه ای به نقطه ی دیگر انتخاب کردند. کبوتربازان کسانی بودند که در مسابقات المپیک از سال ۷۶۶ قبل از میلاد تا ۳۹۴ سال بعد از میلاد شرکت کردند. اولین پرواز طولانی ۸۰۰ کیلومتر بود که به وسیله کبوتر پیموده شد.
۳ ـ کبوتر تزئینی: که این نوع کبوتر بیشتر در قاره اروپا پرورش داده می شود و از سالیان دور به کشورهای دیگر راه پیدا کرده است.

سیستم های نگهداری 
شامل انواع قفس و انواع کبوترخانه می باشد. کبوترخانه به محلی اطلاق میشود که کبوتران در آن لانه می سازند که مبتکر اولیه آن کشاورزان بودند و بسیار مقرون به صرفه نبوده و یکی از منابع بسیار غنی و بزرگ برای ایجاد کود، جهت مصارف کشاورزی و نیز گوشت سالم برای تغذیه کشاورزان بشمار می آید. کبوترخانه معمولا در کنار زمین های کشاورزی و یا در باغ ها احداث می گردیده معمولا معماران ساخت این برجک ها، بسیار چیره دست بوده اند. این بناها دارای دیوارهای مشبک هستند که در زمستان گرم و در تابستان خنک می باشد. هر چه این ابنیه از شهرها دور باشند دارای ارتفاع بیشتری هستند. معمولا این شبکه ها به ابعاد ۱۶×۱۶ و به عمق تقریبا ۲۵ سانتی متر می باشند، در روستاهای اطراف  اصفهان هنوز هم این برجک ها به چشم می خورند. این برجک ها در بعضی از شهرها به صورت چهارگوش و در اصفهان به صورت استوانه ای کنار هم ساخته می شدند.

نسبت جفت گیری 
این پرنده در طبیعت تک همسر بوده، یعنی به طور معمول، هر کبوتر نر با یک ماده جفت گیری کرده و حاصل آن ۲ عدد تخم است که کبوتر ماده آنها را می گذارد و معمولا ۱۶-۱۷ روز با کمک کبوتر نر روی تخم ها می خوابد، بعد از طی مدت ذکر شده، جوجه ها سر از تخم بیرون آورده و توسط والدین خود تعذیه می کردند. مدت تغذیه جوجه ها توسط کبوتر نر و ماده معمولا ۶-۴ هفته به طول می انجامد.

تغذیه 
عادت غذای کبوتر در طبیعت، عمدتا دانه های غلات و ارزن می باشد. اما در سیستم صنعتی از خوراک های کنسانتره و پلت شده فرموله شامل ذرت، کنجاله سویا و… و همچنین انواع ویتامین ها و اسیدهای آمینه و پودر صدف و پودر استخوان و نمک طعام و سنگ ریزه استفاده می شود.
ذبح کبوتر 
در بسیاری از کشورها به دلیل رعایت مسائل اقتصادی، کبوترهای گوشتی جوان را در ۲۸ روزگی ذبح می کنند. کبوترها در این سن هنوز پرهایشان کامل نشده و کرک های آنها به طور کامل از بین نرفته است. ذبح کبوتر در ایران معمولا به صورت سنتی و با چاقو انجام می شود. بعد از کشتار و پیش از سرد شدن لاشه باید به کندن پرها اقدام شود. هر چه لاشه گرم تر باشد کندن پرها آسان تر خواهد بود. کندن پرها از لاشه سردشده کاری دشوار است. پرکنی در کبوترها ممکن است با روش خشک و یا خیس داده شده در آب گرم انجام شود. در پرکنی با کمک آب گرم، کبوتر را در آبی با دمای ۵۵ درجه سانتی گراد داخل کرده، گرمای آب سبب می شود که ریشه پرها سست شده و پرهایی که با این روش سست می شوند به راحتی با دست کنده می شود.

سهم قسمت های مختلف نسبت به لاشه 
با توجه به خواص گوشت کبوتر به دلیل داشتن مقادیر بالای عناصر کلسیم و فسفر و ویتامین های B کمپلکس، اسیدهای آمینه، میتونین و لیزین و تعادل مناسب اسیدهای آمینه ضروری در مقایسه با منابع پروتئین گیاهی مانند سویا و… ارزش بیولوژیکی بالاتری دارند.گوشت کبوتر نه تنها مضرات گوشت قرمز را ندارد بلکه توانسته نیازهای مردم و تنوع گوشت سفید در بازار را برآورده کند و همچین به لحاظ طعم و مزه بسیار از گوشت سفید مرغ ارجحیت دارد چرا که گوشت این حیوان دارای طبیعت گرم بوده و زود هضم می باشد و خواص دارویی و درمانی فراوانی نیز دارد که برای نمونه می توان به موارد زیر اشاره کرد:
 ۱- تقویت قوای جنسی 
    ۲- برطرف نمودن ضعف عمومی بدن و درد مفاصل 
    ۳- تقویت حافظه (درمان فراموشی) 
    ۴- تقویت سیستم گردش خون و پیشگیری از ابتلا به عوارض قلبی و عروقی، به دلیل کلسترول 

منبع : ماهنامه دام کشت و صنعت