جوجه کشی

مقدمه :

تولید تخم یک پدیده جالب توجه است . پولت تخم گذار در ۲۰-۱۸ هفتگی تخمگذاری را شروع می کند و در حدود ۳۵ هفتگی به اوج تخمگذاری می رسد که در این هنگام میزان تخم گذاری بیش از ۹۰ درصد می باشد (۹ تخم در ۱۰ روز به ازای هر مرغ یا ۹ تخم در یک روز به ازای ۱۰ مرغ ) . پیک تخم گذاری در حدود ۱۰هفته طول می کشد و پس از آن تولید تخم به تدریج کاهش می یابد . یک مرغ پر تولید در هر سال حدود ۱۰ برابر وزن بدنش تخم می گذارد . متوسط تعداد تخم در مرغ نژاد لگهورن سفید تجاری حدود ۲۶۵ عدد در هر سال است ولی نژادهای دیگر در مقایسه با آن تخم کمتری می گذارند و در اکثر مواقع مرغ های بومی پرورشی از لحاظ تخم ٬ پتانسیل پایین تری دارند .

در یک مرغ ٬ تخمگذاری به دلایل متعددی قطع می گردد . محرک های خارجی و داخلی سطوح هورمونی بدن مرغ را تحت تاثیر قرار می دهند که باعث تغییر شرایط حاکم بر اندامهای تخمگذاری (تخمدان و اویدوکت ) می شود که این تغییرات باعث کاهش یا توقف تولید تخم مرغ می گردند . کاهش طول روز ٬بیماری ٬ کرچی ٬تغذیه ی نامناسب و استرس از جمله عمده ترین عواملی هستند که بر تولید تخم اثر می گذارند . اما در شرایط ایده آل هم تولید تخم هر مرغ به تدریج کاهش یافته و نهایتاً متوقف می گردد .

کاهش طول روز :

از اوایل تیر ماه هر سال روزها شروع به کوتاه شدن می کنند و مجدداً از اوایل دی ماه هر سال بلند تر می شوند . طول روز از حدود ۱۶ ساعت در اوایل تابستان به حدود  ۸ ساعت در اوایل زمستان می رسد . این تغییر در طول روز باعث ((تولک رفتن)) و قطع تخمگذاری می گردد که ممکن است چندین ماه طول بکشد . برای جلوگیری از کاهش تولید در اثر تغییر در طو ل روز ٬ به نور دهی مصنوعی نیاز است . برای حفظ تولید ٬ طول روز باید افزایش یابد و یا این که بیش از ۱۲ ساعت به ازای هر روز ثابت بماند (مثلاً ۱۴ تا ۱۶ ساعت در روز) . نور مورد نیاز باید طوری باشد که بتوان روزنامه خواند ولی نوع منبع نور دهی مهم نیست . باید توجه داشت که اگر یک برنامه ی نور دهی شروع گردد ٬باید ادامه یابد و قطع نور حتی به مدت یک روز هم می تواند اثر منفی بر تولید داشته باشد و بهتر است که از یک تایمر ارزان قیمت برای کنترل برنامه ی نوری استفاده گردد .

تولک :

تولک رفتن یک مرحله فزیو لوژیکی طبیعی است که به مرغ اجازه می دهد تا پرهای کهنه و قدیمی خود را جایگزین کندو اویدوکت را که اندام تولید تخم است ٬ بازسازی کرده و مجدداً جوان کند . هنگامی که تولک روی میدهد ٬ مرغ اکثر انرژی خود را صرف رشد پرها کرده وتنها مقدار اندکی از آن را برای تولید تخم مصرف می کند . تولک طبیعی یک پدیده فصلی است که با تغییر طول روز ارتباط دارد .  پرریزی در پرندگان اهلی در هر زمانی می تواند روی دهد (به خصوص اگر مرغ در معرض برخی استرس ها قرار گیرد . ) پریزی سریع در تمام گله معمولاً نتیجه ی حوادث استرس زای جدی مثل فقدان آب و غذاو یا مشکلات ناشی از برنامه های نوردهی است . گاهی با یک برنامه ی نوری خاص ٬ تولک اتفاق می افتد .

در هنگامی که تولک در دوران روزهای بلند اتفاق می افتد ٬ پرریزی غالباً ناتمام می ماند . در این حالت ممکن است که مرغ هرگز به تولید ایده آل خود برنگردد . برای رفع این مشکل بهتر است که اجازه دهیم تا مرغ در طول دومین زمستان به تولک برود که با خاموش کردن نور به مدت ۶ هفته در زمستان این عمل اتفاق می افتر مرغ کاملا ً پرریزی می کند و سپس با قرار دادن در شرایطی با طول روز بلند ٬ مجدداً تولید را از سر می گیرد .

تذکر: در تولک رفتن ٬پرها به صورت ناحیه ای یا تکه تکه نمی ریزد و اگر چنین حالتی مشاهده شود با احتمال زیاد نتیجه ی نوک زدن طیور می باشد .

کرچی :

کرچی یک استعداد طبیعی است که مرغ روی تخم ها نشسته و جوجه ها تفریخ می کنند . اکثر مرغها بلاخره کرچ می شوند . برخی نژادها بیشتر از دیگر نژادها کرچ می شند و در برخی نژادها این عمل به ندرت اتفاق می افتد ( کوشین وسیلکی رکورددار کرچی هستند ولی لگهورن به ندرت کرچ می شوند ) . وقتی یک مرغ کرچ می شودتغیرات هورمونی موجب قطع تخمگذاری میگردد.

یکی ازعوامل اصلی موثر بر کرچی معمولاًجمع شدن تخم در لانه است ٬ ولی برخی مرغ ها بدون وجود تخم در لانه  هم کرچ می گردند . برای کاهش کرچی ٬ باید تخم ها هر روز از لانه جمع شده و  محل آنها صاف شود . اگر یک مرغ مایل باشد که زمانی طولانی در لانه بماند باید به مدت چند روز از لانه رانده شود در این صورت پس از یک دوره ی زمانی ٬ رفتار کرچی پایان یافته و مرغ به حالت تولید تخم بر می گردد.

سلامتی گله :

مشکلات بیماری هر از گاهی در تمام گله بروز می کند . در برخی مواقع٬ کاهش تولید تخم از اولین نشانه های بروز مشکل است. سایر علایم شامل کسلی ٬عدم فعالیت لنگش ٬ سرفه بیحالی و در نهایت مرگ می باشد . برخی مرگ و میر ها ٬ طبیعی است ولی اگر چندین پرنده علائم مشابهی را نشان دهند ٬ باید جهت اطمینان نوع بیماری از متخصصین طیور و یا آزمایشگاه های تشخیصی کمک گرفت .

سن:

تمام مرغها سر انجام تولید تخم را قطع می کنند . معمولاً مرغها تا ۳-۲ سالگی به تولید ادامه می دهند تا این  که شروع به کاهش تولید نموده و نهایتاً تولید تخم را قطع می کنند . تولک رفتن مکرر و طولانی می شود و برخی مشکلات فیزیکی در تخمدان و اویدوکت روی می دهد . گذشته از این مسائل وقتی یک مرغ پر تولید به مدت سه سال تخم گذاری می کند ٬ ممکن است که بیش از ۳۰ برابر وزن بدنش تخم بگذارد . در برخی شرایط اویدکت توانایی خود را در عبور تخم از دست می دهد و یک یا چند تخم در اویدوکت به تله می افتد که این حالت (از تخم افتادن ) نامیده می شود . در موارد دیگری مرغ تولید زرده ای می کند که توسط اویدوکت جمع آوری نمی شود و در محوطه ی بطنی بدن باقی می ماند .  بروز این حالت برای درصد پایینی از زرده ها طبیعی است و مرغ می تواند به سادگی آن را مجدداً جذب بدن  کند ولی هنگامی که این عارضه هر روز اتفاق بیافتد مرغ به تخمگذار بطنی معروف می گردد .

گاهاً مرغ های مسن تر تخم های بزرگ تر و یا تخم های دو زرده می گذارند . در این مورد اویدوکت که فقط در هنگام تخم گشاد می شود ممکن است به حالت طبیعی خود و به داخل بدن مرغ برنگردد و اویدوکت گشاد شده در بیرون از بدن نمایان باشد که موضوع جالبی برای مرغ های گله جهت نوک زدن خواهد بود . چنین مرغی باید فوراً از گله حذف شود . در هر یک از موارد فوق تخمگذاری قطع شده و سلامت مرغ به خطر می افتد . بنابر این بهتر است این مرغها از گله حذف شوند .

تغذیه ی نامناسب :

نوع و مقدار جیره غذایی جهت حفظ حداکثر تولید تخم اهمیت زیادی دارد . جیره ی غذایی جوجه ها باید بر حسب احتیاجاتشان بالانس گردد . هر گونه مکمل سازی با ضایعات غذایی یا پسمانده های باغات و…. ممکن است موجب به هم خوردن تعادل جیره ی غذایی گردد . برای کسب حداکثر تولید تخم ٬مرغهای تخم گذار باید تخمگذاری را به صورت مصرف اختیاری تغذیه کنند و علاوه بر آن باید به اندازه  کافی پوسته ی صدف در ظروف جداگانه ای در اختیار آنها قرار داده شود .

تذکر:هرگز نباید از جیره های آغازین و یا رشدی برای مرغ های تخم گذار استفاده شود چون مواد مغذی این جیره ها متفاوت است و باعث کاهش تولید می گردد . استفاده از جیره های آغازین باعث به هم خوردن ترکیبات داخل تخم مرغ خواهد شد .

استرس :

تولید تخم در مرغها در حقیقت فعالیت تولید مثلی آنهاست . وقتی که یک مرغ در معرض استرس قرار می گیرد با قطع تخمگذاری به این حالت پاسخ می دهد . حمل و نقل ٬دستکاری٬ حرارت بیش از حد ٬ ایجاد وحشت و قطع خوراک و آب استرس هایی هستند که در نهایت تولید تخم را تحت تاثیر قرار می دهند . حفاظت از عوامل خارجی شکارچیان ٬ تمیز و خوب نگهداری کردن سالن های پرورشی ٬ تهویه ی کافی در سالن ها ی بسته٬ دسترسی دائم به خوراک و آب و… موجب کاهش استرس شده و به حفظ تولید بالای تخم مرغ کمک میکند . نگهداری طیور در وضعیت مناسب بهداشتی و مدیریت خوب در گله موجب افزایش تولید تخم شده و تخم هایی با کیفیت بالا و بازار پسندی مناسب را برای افراد خانواده و مشتری به ارمغان خواهد آورد .

منبع:skhass.org